Tien tips voor het kiezen en gebruiken van een methode voor enterprise-architectuur (Dutch)

1. Houd de doelstellingen van enterprise-architectuur scherp.

Enterprise-architectuur is een managementinstrument om bepaalde aspecten van veranderingen in samenhang te kunnen besturen. De toepassing ervan in een organisatie moet zo specifiek mogelijk afgestemd worden op de veranderdoelstellingen van deze organisatie. De doelstellingen waaraan enterprise-architectuur moet bijdragen hebben impact op de werkwijze en daarmee dus ook op de keuze van een methode. Enterprise-architectuur begeleidt immers veranderingen in samenhang vanuit een hoger beschouwingsniveau. Als enterprise-architectuur vooral gebruikt wordt om IT-middelen te standaardiseren, is dat een heel andere doelstelling en beschouwingsniveau dan het inzetten van enterprise-architectuur voor een grote organisatiewijziging zoals een fusie of overname. In het eerste geval kan worden volstaan met een meer IT-gerichte aanpak, in het tweede geval is een meer bedrijfsbrede aanpak nodig, startend vanuit de business.

2. Haal de juiste mensen aan boord. 

Het is niet de methode die het verschil maakt, maar de mensen die de methode toepassen. Een slechte architect met een goede methode heeft veel minder impact, dan een goede architect met een slechte methode. Het vinden van een goede enterprise-architect is lastiger dan het vinden van een goede methode.

3. Besef dat de methode alleen niet het verschil kan maken.

Uiteindelijk is het niet alleen de methode die het verschil maakt. Ga daarom pragmatisch om met het kiezen van een methode.

4. Beschouw een methode als een verzameling best practices.

Het blind volgen van een methode bij enterprise-architectuur is een groot risico. Initiatieven uit het verleden hebben aangetoond dat het gebruik van een methode dan al snel tot duizenden pagina’s papier leidt en niet per definitie tot het gewenste resultaat, zoals een verandering in samenhang kunnen besturen. Beschouw methoden dan ook als een verzameling van best practices die hulp kunnen bieden om het uiteindelijke veranderdoel van de organisatie mee te dienen. Het gaat bijvoorbeeld niet om TOGAF, DEMO of DYA, maar om het doel dat we daarmee willen bereiken. Helaas wordt dat wel eens vergeten.

5. Besef dat het werken met een enterprise-architectuurmethode een groeiproces is.

De ervaring toont aan dat het opzetten van een aanpak voor enterprise-architectuur in een organisatie vaak enige jaren in beslag neemt en een onlosmakelijk onderdeel vormt van de veranderprocessen van een organisatie. Het selecteren en toepassen van een methode is slechts één van de elementen in zo’n groeiproces. Op enig moment is een zodanige volwassenheid bereikt dat het gebruik van een gemeenschappelijke aanpak wel degelijk toegevoegde waarde kan bieden. Ervaren enterprise-architecten geven aan dat een toegenomen volwassenheid tot het selecteren van een andere methode kan leiden.

6. Besef dat enterprise-architectuur een jong vakgebied is.

De ontwikkeling van enterprise-architectuur staat, zeker vergeleken met architectuur in de bouwwereld, nog in de kinderschoenen staat. Maar het vakgebied ontwikkelt zich snel, wat tot uitdrukking komt in het tempo waarmee nieuwe methoden, talen en technieken beschikbaar komen en bestaande methoden zich doorontwikkelen. Maar besef wel dat deze hulpmiddelen nog niet uitontwikkeld zijn. Er worden nog steeds nieuwe inzichten opgedaan, waardoor methoden steeds weer aangepast worden. Kijk bij het kiezen van een methode dan ook goed hoe de methode zich in de loop der tijd ontwikkeld heeft en wat de strategie is voor de toekomst.

7. Combineer methoden daar waar mogelijk en nodig.

De hedendaagse praktijk wijst uit dat de meeste organisaties niet genoeg hebben aan een methode alleen. Veel organisaties gebruiken best practices uit verschillende methoden, omdat die combinaties blijkbaar goed werken.  Onderzoek wijst uit dat methoden verschillend scoren op bepaalde aspecten. De ene blinkt uit met een goed raamwerk, de andere met een bruikbare taal, weer een andere met visualisatietechnieken, een vierde met een heldere procesbeschrijving en een vijfde met een sterke denkwijze en visie. Het is dan ook niet voor niets dat in de praktijk veel verschillende combinaties van methoden voorkomen, zoals de combinaties ArchiMate-Novius Architectuur Methode-DYA, Novius Architectuur Methode-DYA.

8. Besef dat er een verschil is in visie tussen de methoden.

Onderzoek wijst uit dat er veel verschillen zijn tussen methoden. Het is goed om deze verschillen te kennen en te begrijpen. Enterprisearchitectuur is een vakgebied dat vooralsnog niet in een definitie te vatten is.  Er zijn stromingen die enterprise-architectuur zien als de bedrijfsbrede visie op IT en er zijn stromingen die vinden dat enterprise-architectuur zich niet beperkt tot IT, maar juist bedrijfsprocessen, organisatie, informatie, applicaties en infrastructuur in samenhang beschouwt. Elke methode is gegrondvest op een eigen visie op enterprise-architectuur.

9. Besef dat een methode een eigenaar heeft.

Uit het onderzoek is gebleken dat er veel verschillen zijn in de manier waarop het eigenaarschap van een methode wordt ingevuld en dat uit zich vooral in de mate van beschikbaarheid en verkrijgbaarheid van de methode. Sommige methoden zijn open en vrij beschikbaar, andere methoden zijn uitsluitend te verkrijgen via consultancy van de eigenaar. Ook de ondersteuning van methoden varieert: van ondersteuning door alleen de eigenaar tot ondersteuning door een brede internationale community.

10. Kies een methode die past bij de manier van veranderen in de organisatie.

Het is belangrijk om na te gaan wat de dominante manier van veranderen is in uw organisatie. De enterprise-architectuurmethode moet daar namelijk goed bij passen. Sommige methoden zijn heel strikt in hun voorschriften en vereisten en passen goed bij de blauwdrukachtige manier van veranderen. Andere methoden laten veel meer vrijheid aan de gebruiker en sluiten veel beter aan op een bestemmingsplanachtige aanpak. Sommige methoden passen heel goed bij het eerder in hoofdstuk 2 aangehaalde Rijnlandse model van veranderen, andere methoden sluiten weer beter aan bij het meer top-down georiënteerde Angelsaksische model. Een slecht passende methode zal niet snel tot gedragen resultaten leiden.

Tenslotte

De recent verschenen tweede druk van de Wegwijzer voor methoden bij enterprise-architectuur biedt een vergelijkingsmodel op basis waarvan 11 belangrijke methoden voor enterprise-architectuur ten opzichte van elkaar zijn gepositioneerd: ArchiMate®; DEMO®; Dragon1®; DYA®; IAF; ISO/IEC/IEEE 42010:2011; Novius Architectuur methode; RUP; TOGAF®; UML; Zachman. Het vergelijkingsmodel beoordeelt op hoofdlijnen en er worden geen kwalitatieve oordelen in uitgesproken. Bij de kwalitatieve beoordeling en de uiteindelijke keuze en implementatie van een methode spelen natuurlijk ook andere zaken een rol. De hierboven genoemde tips voor het kiezen en gebruiken van een methode kunnen daarbij dienen als een nuttig hulpmiddel.

Deze informatie komt uit het boek: Wegwijzer voor methoden bij enterprise-architectuur. Verkrijgbaar als hardcopy en eBook.